Hoe zie je dat je kat pijn heeft?

Katten zijn meesters in het verbergen van pijn. Ze doen er alles aan om er voor te zorgen dat niemand door heeft dat ze ergens last van hebben. En daar zijn ze dus heel goed in. De reden waarom ze niet te koop lopen met hun zwaktes, zoals pijn of ziekte, is omdat een kat volledig van zichzelf afhankelijk is.

Geen zin om te lezen, bekijk dan de video (acute pijn en chronische pijn).

Geen groepsdier

Sociale dieren zoals de mens krijgen hulp van soortgenoten als ze ziek zijn of pijn hebben. Katten zijn geen groepsdieren, ze zijn van nature solitair en volledig op zichzelf aangewezen. Katten helpen elkaar niet, ze brengen elkaar geen voer als een van hun tijdelijk niet kan jagen. De enige keer dat ze dat doen is wanneer een moederkat jongen heeft. In dat opzicht heeft het dus geen voordeel om te laten zien dat je pijn hebt, er is toch niemand die je komt helpen.

Prooidier

Daarnaast zijn katten ook prooidieren. Wij denken vaak aan katten als echte jagers, en dat zijn ze ook, maar het zijn kleine jagers. In de natuur hebben ze verschillende vijanden, zoals jakhalzen, hyena’s, leeuwen, slangen. En ook onze katten hebben ‘vijanden’, denk maar eens aan honden, maar ook mensen en kinderen kunnen als bedreiging worden gezien. Als een zwak dier opgemerkt wordt door een roofdier dan zijn zijn overlevingskansen verkeken. Dus is het slim om gewoon te doen alsof er niks aan de hand is.

Dus hoe kun je dan zien dat je kat pijn heeft?

Subtiele signalen

Nu is het niet zo dat je niet aan een kat kunt zien dat er iets mis is, de signalen zijn alleen heel erg subtiel. Het zijn kleine veranderingen waar je als eigenaar op moet letten. Kleine veranderingen in gedrag, maar ook de lichaamstaal en zelfs de gezichtsuitdrukking van je kat geven je aanwijzingen dat je kat pijn heeft.

Routine

Katten zijn routine dieren, hun dag verloopt volgens een vast patroon. Het eerste wat je dus opmerkt als er iets is met je kat, is verandering in deze routine. Een tijdje geleden was Bommel ziek, nog voordat ik symptomen van zijn ziekte (braken en diarree) zag, wist ik al dat er iets met hem aan de hand was. Hij komt namelijk ’s ochtends altijd samen met Bregje bij mij op bed liggen, vlak bij mijn hoofd liggen ze dan allebei te spinnen. Echter die ochtend dat hij ziek was, kwam hij dus niet en lag alleen Bregje bij me. Dat was voor mij signaal genoeg om extra oplettend te zijn en inderdaad even later wilde hij ook zijn ontbijt niet hebben. En dat is meteen een volgend signaal.

Niet eten

Ook hierin houden katten vaste routine’s aan, tenminste wanneer ze bij ons wonen en wij hun voedsel verschaffen. In de natuur gaan ze natuurlijk jagen en dan weet je niet precies wanneer je iets vangt en eet. Maar bij ons in huis verzorgen wij het eten. Wanneer je kat dus niet op het vaste tijdstip gaat eten kun je er over het algemeen van uit gaan dat er iets is. Dat hoeft natuurlijk niet altijd direct iets ernstigs te zijn, maar het moet je wel attent maken om te kijken wat je kat de rest van de dag doet (of niet doet).

Acute pijn versus chronisch pijn

Hier moet er ook onderscheid gemaakt worden tussen acute pijn en chronisch pijn. Acute pijn is pijn die plotseling komt en naar verwachting tijdelijk is. Je kunt daarbij denken aan pijn na een operatie, botbreuken, infecties, abcessen, bijtwonden enz. Daarnaast is er ook chronische pijn. Dit is pijn die langdurig is zoals pijn door gebitsproblemen of artrose. Afhankelijk van of de pijn chronisch of acuut is kun je verschillende signalen zien.

Als je kat een ongeluk heeft gehad en zijn poot gebroken heeft dan zal hij kreupel lopen, zijn gebroken poot gebruikt hij niet. Dat is voor iedereen direct duidelijk. Maar in de meeste gevallen van acute pijn zal je kat in zijn mandje kruipen en doen alsof hij slaapt. Vaak zie je dan dat ze niet relaxed languit liggen maar eerder gehurkt liggen. Ook kan je kat naar je blazen of slaan als je hem wilt aaien. Daar heeft hij nu echt geen zin in.

Gezichtsuitdrukking

Net als bij mensen met pijn, verandert ook bij katten met pijn de gezichtsuitdrukking. De laatste jaren zijn er veel onderzoeken naar gedaan om vast te stellen hoe een ‘pijn gezicht’ van een kat er uit ziet. Er is zelfs een speciale gezichtsuitdrukkings schaal gemaakt: de Feline Grimace Scale. Hierbij kijk je naar de stand van de oren, de ogen en de snorharen. Ontspannen katten zonder pijn hebben de oren omhoog en naar voren staan, de snorharen hangen losjes naar beneden. Wanneer de kat pijn heeft houdt hij zijn oren platter en naar opzij, de afstand tussen de oorpunten wordt daardoor groter. In plaats van zijn ogen open te houden, knijpt hij deze dicht. De snorharen hangen niet meer ontspannen naar beneden maar zijn rechter en meer tegen het lichaam aan. Hoe meer pijn, hoe platter de oren en hoe dichter de ogen.

Chronische pijn

Bij chronische pijn kun je ook alle bovenstaande signalen zien, maar in de meeste gevallen laat je kat nog minder zien dan bij acute pijn. Bij artrose zie je bijvoorbeeld zelden kreupelheid. Reden waarom de meeste eigenaren denken dat hun kat nergens last van heeft is omdat de symptomen heel geleidelijk komen. De meeste baasjes denken dan ook dat de kat minder doet omdat hij ouder is geworden. En natuurlijk worden oudere katten ook wel wat minder actief dan jonge katten. Maar dat komt in veel gevallen juist doordat ze pijn hebben. Die pijn kan veroorzaakt worden door artrose (slijtage van de gewrichten), door gebitsproblemen, tumoren en chronische ziektes.

Pijn bij gebitsproblemen

Je zou zeggen dat je het wel merkt wanneer je kat gebitsproblemen heeft omdat hij dan stopt met eten. En alhoewel dit zeker ook voorkomt is dat meestal niet wat je ziet. De kat moet immers eten om te overleven dus hij zal dit zo lang mogelijk proberen vol te houden. Bovendien heeft hij ondanks pijn in zijn bek nog steeds wel honger. Veel gebitsproblemen bij katten spelen zich af onder het tandvlees. Dat zie je dus niet als je naar zijn tanden kijkt. Het kan alleen zichtbaar gemaakt worden door tand röntgenfoto’s te maken. Wat je soms als eigenaar opmerkt is:

• Meer knoeien met zijn brokjes. Er liggen bijvoorbeeld allemaal half afgebroken brokjes naast zijn schaaltje.
• Liever nat voer wil in plaats van brokjes. Veel eigenaren denken dan dat de kat kieskeurig is geworden.
• Zichzelf niet meer wassen, waardoor er allemaal klitten ontstaan. Meestal begint dit achter op de rug.
• Afvallen, vaak vallen deze katten wel af omdat ze genoeg eten om in leven te blijven maar niets extra’s. Gewichtsafname is dus zeker een graadmeter voor het welbevinden van je kat ook door andere sluipende ziektes anders dan gebitsproblemen.

Pijn bij Artrose

De kans dat je kat artrose heeft is vrij groot wanneer je een kat ouder dan 12 jaar is. Tot wel 90% van de katten ouder dan 12 jaar heeft in meer of mindere mate last van artrose. De kans is dus groot dat ook jouw kat, zonder dat je het weet, last heeft van chronische pijn door artrose.

Gelukkig zijn er wel een aantal symptomen die kunnen duiden op pijn ten gevolge van artrose:

• Moeite met springen: kon je kat voorheen in een soepele beweging op de tafel of de vensterbank springen, maar doet hij dat al een tijdje niet meer, dan is de kans groot dat dat komt omdat het springen pijn doet.
• Hij springt nog wel maar aarzelt: hij is aan het wikken en wegen of hij wel zal springen. Dit is niet normaal voor katten. Katten zijn echte springers en klimmers en zouden geen moeite moeten hebben met dingen waar ze als jongere kat ook geen moeite mee hadden.
• Moeite met traplopen: je kat loopt niet meer in een vloeiende beweging naar boven of beneden, maar hopt als een konijn. Ook kun je zien dat je kat helemaal niet meer boven of juist niet meer beneden komt.
• Minder jagen en spelen. Jagen is voor katten essentieel, op deze manier houden ze zichzelf in leven. Oude katten jagen daarom ook nog steeds. Als katten in de natuur niet jagen hebben ze niets te eten en gaan ze dood. Omdat spelen een vervanging van jagen is, zal een oude kat ook nog steeds spelen, alhoewel soms wel op een andere manier. Bijvoorbeeld door minder hoog te springen. Een kat die helemaal niet wil spelen kan dat doen doordat hij pijn heeft, echter stress en angst zorgen er ook voor dat een kat niet wil spelen.
• Zich minder wassen: dit zie je met name achter op de rug, vaak omdat de kat zich niet meer kan buigen vanwege rugpijn of nekpijn. Je ziet een doffe vacht met schilfers en ook ontstaan er vaak klitten.
• Zich op bepaalde plaatsen juist heel veel wassen, bijvoorbeeld een bepaalde plek op een poot omdat hij hier pijn heeft. Zich veel wassen op de buik kan ook door pijn komen, vaak komt dit door pijn aan de blaas, bijvoorbeeld bij een blaasontsteking.
• Niet meer over de schutting kunnen klimmen. Je merkt dan dat je kat meer in de tuin blijft of helemaal niet meer naar buiten wil. Klimmen jonge katten nog met gemak over de schutting voor oude gewrichten met artrose is dit pijnlijk.
• Te lange of ingegroeide teennagels. Doordat katten met artrose of anderszins pijn in hun lichaam niet meer goed kunnen krabben, zullen de nagels niet ingekort worden. Deze kunnen zo lang worden dat ze ingroeien in de voetzolen. Dit op zich is ook weer heel pijnlijk, waardoor de kat nog minder gaat bewegen. Soms zie je dat de kat daar dan overmatig aan gaat likken, een teken dat daar dus iets aan de hand is.
• Onzindelijk worden: moeite met traplopen wanneer er maar op 1 verdieping een kattenbak staat; moeite met een hoge instap, moeite om te bewegen in en kleine en/of overdekte kattenbak, moeite met een hop-in kattenbak. Dit zijn allemaal redenen waarom je kat liever ergens anders gaat plassen dan in de bak. Pijn als gevolg van een chronische blaasontsteking kan ook onzindelijkheid geven.

Wat je meestal niet ziet als je kat pijn heeft:

Vocalisatie

De meeste katten maken geen geluid wanneer ze pijn hebben. Ze zullen zelden om die reden piepen of miauwen. Logisch ook, een roofdier zou op deze manier juist op de zieke of zwakke kat geattendeerd kunnen worden en dat is juist niet wat ze willen. Een belangrijke uitzondering hierop zijn katten die trombose in hun achterpoten krijgen. Dit is een zeer pijnlijke accuut optredende aandoening waarbij door een bloedprop de bloedcirculatie in de achterpoten wordt belemmerd. Katten met deze aandoening schreeuwen het vaak (maar niet altijd) uit van de pijn.

Kreupelheid

Dit zie je zelden bij chronische pijn. Terwijl dat juist is wat veel eigenaren wel verwachten. Ook door kreupel te lopen laat je je zwakte zien, ook niet handig met het oog op roofdieren. Daarnaast zijn aandoeningen zoals artrose vaak beiderzijds. Het optillen van een been betekent het extra belasten van het andere, ook pijnlijke, been.

Zoek hulp

Denk jij dat je kat misschien last heeft van pijn, neem dan contact op met je dierenarts. Het is in de meeste gevallen goed te behandelen, waardoor het welzijn van je kat enorm verbeterd. Heb je vragen over het gedrag van je kat, of zoek je hulp met betrekking tot het gedrag van je kat, neem dan contact met me op.